بلاتکلیفی «۱۲ روزه» در بازار نفت/ چالش‌ها و چالش‌های بستن تنگه هرمز و پیش‌بینی نفت ۲۰۰ دلاری

به نقل از خبرگزاری راه نو آنلاین، تغییرات اخیر در خاورمیانه در دو هفته گذشته به مرحله‌ای جدید و تعیین‌کننده وارد شده است. از بامداد ۲۳ خرداد، که نیروهای صهیونیستی به ایران حمله کردند، جنگی به مدت ۱۲ روز آغاز گشت.
نگرانی‌ها در میان کشورهای منطقه، به‌خصوص سیاست‌مداران و فعالان اقتصادی کشورهای حاشیه خلیج فارس، نسبت به احتمال بسته شدن تنگه هرمز به شدت افزایش یافت. بازار انرژی تحت تأثیر این تحولات، به شکل لحظه‌ای واکنش نشان داد.

بزرگترین نوسان قیمت از سال ۲۰۲۲

روز جمعه، ۳۰ خرداد، و یک هفته پس از آغاز درگیری‌ها، قیمت نفت خام برنت دریای شمال با افزایشی حدود ۴ درصدی به ۷۷ دلار و یک سنت برای هر بشکه رسید. این در حالی بود که در روز پایانی هفته پیش، یعنی جمعه ۲۳ خرداد، معامله‌گران خرید و فروش ۶.۵ درصد افزایش قیمت نفت را مشاهده کردند. مهم‌ترین دلیلی که به این وضعیت دامن زد، حمله رژیم صهیونیستی به ایران بود که نگرانی‌ها درباره بروز تنش‌های بیشتر در حوزه منطقه را به حد بالایی رساند.

این نوسان قیمتی به‌عنوان بزرگترین تغییر روزانه نفت از سال ۲۰۲۲ محسوب شده و تاکنون تکرار نشده بود، پس از رخدادهای نظامی بین روسیه و اوکراین.

بنابراین، قیمت نفت با به دست آوردن افزایش قابل توجهی در طی ۱۰ روز، به بالاترین سطح خود در پنج ماه اخیر دست‌یافت. با این حال، تحلیلگران بر این عقیده بودند که تأثیر این جنگ بین ایران و اسرائیل همچنان در بازار نفت مشهود نیست و در صورت بروز «اختلال عمده در زیرساخت‌های تولید یا صادرات نفت ایران» یا «پیمان‌نامه تهدید ایران مبنی بر بستن تنگه هرمز در صورت ورود مستقیم آمریکا به جنگ» ممکن است فشار بالاتری بر قیمت‌ها وارد شود.

کاهش ۱۰ درصدی در یک هفته!

پس از آنکه ایران به پایگاه نظامی ایالات متحده در قطر حمله کرد، بر خلاف آنچه انتظار می‌رفت که هر گونه حمله در منطقه خلیج فارس به افزایش قیمت‌ها منجر می‌شود، قیمت نفت نه‌تنها بالا نرفت، بلکه با افتی بی‌سابقه به اندازه ۱۰ درصد در هفته گذشته مواجه شد و به ۶۷ دلار و ۷۷ سنت به ازای هر بشکه رسید.

این در حالی است که در میان این جنگ، قیمت نفت به‌مدت کوتاهی از ۸۰ دلار هم فراتر رفت. مقداری از تحلیلگران ضمن اشاره به اثرات این تحولات بر بازار تأکید کردند که ادامه درگیری‌ها و بستن تنگه هرمز ممکن است صادرات نفت را با اختلال مواجه ساخته و قیمت هر بشکه نفت را به ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار افزایش دهد.

تهدیدی برای یک‌چهارم تجارت نفت جهانی

در حال حاضر، روزانه تقریباً ۱۹ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی معادل یک‌چهارم تجارت نفت جهان از طریق تنگه هرمز عبور می‌کند. این موضوع نگرانی‌های فزاینده‌ای را ایجاد کرده است که تشدید جنگ می‌تواند مسیر حیاتی تجارت نفت را مختل کند.

موضع‌گیری‌های مبهم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در مورد ورود امریکا به جنگ نیز باعث سردرگمی میان معامله‌گران بازار نفت شده است. در همین راستا، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، با بیان این که افزایش قیمت نفت ناشی از درگیری ایران و رژیم صهیونیستی غیرقابل توجیه نیست، اعلام داشت که اوپک‌پلاس در حال حاضر نیازی به دخالت در بازار نفت نمی‌بیند.

حمله جمهوری اسلامی به پایگاه هوایی العدید در قطر به‌نوعی واکنشی بود به حملات هوایی سنگین ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران. واشنگتن مدعی شد که در این حملات «زیرساخت‌های کلیدی هسته‌ای ایران» نابود شده‌اند. اما تهران به جای هدف قرار دادن تنگه هرمز یا تأسیسات انرژی، به یک هدف نظامی خاص حمله کرد که نشان‌دهنده پیام واضحی بود؛ بیش از آنکه بر شدت تنش بیفزاید، حامل سیگنال بازدارندگی بود.

به‌نظر می‌رسد که کاهش قیمت نفت پس از این حمله، در تضاد با روند متعارف بحران‌های خاورمیانه، نشان‌دهنده درک بازار از محدودیت‌ها در دامنه درگیری است. به گفته مت اسمیت از شرکت کپلر، اقدام ایران «گزینه‌ای کمتر بد» بود و تهران نشان داده است که تمایلی به برهم زدن توازن انرژی جهانی ندارد.
 
داده‌های ردیابی نفتکش‌ها نیز تأییدکننده همین تحلیل بودند. گزارش رویترز نشان داد که دو ابرنفتکش مسیر خود را تغییر داده‌اند، اما حقیقی از تعطیلی یا مسدود شدن تنگه هرمز وجود نداشت. همچنین، قطرانرژی، شرکت ملی انرژی قطر، از عدم وجود اختلال در روند تولید و صادرات انرژی خود خبر داد.

آرامش‌ اما ناپایدار

در این میان، اظهارات ترامپ نیز نشان‌دهنده تمایل دولت آمریکا به حفظ قیمت پایین نفت در بازار جهانی است. درخواست وی برای «حفاری فوری» در آمریکا، تنها یک پاسخ به دغدغه‌های بازار مصرف نبوده، بلکه نشانگر عزم و اراده برای کنترل اوضاع پیش از این‌که اوضاع حادتر شود، است.

بانک HSBC نیز در ارزیابی خود تأکید کرد که صرفاً در صورت وجود تهدید واقعی به انسداد تنگه هرمز، ممکن است افزایش قیمت نفت به بالای ۸۰ دلار به ازای هر بشکه اتفاق بیفتد.

به‌هر حال، حقیقت این است که وضعیت همچنان شکننده است. تحلیلگران بین‌المللی هشدار داده‌اند که اگر ایران یا اسرائیل اقداماتی تهاجمی‌تر انجام دهند، فضای کنونی بازار به سرعت دستخوش تغییر خواهد شد. به‌خصوص اینکه کشورهای تولیدکننده نفت، نظیر عراق، با شروع خروج برخی کارکنان خارجی از میدان‌های نفتی خود، نشانه‌هایی از نگرانی واقعی را از خود بروز داده‌اند.