فقر مستأجران به ۴۰ درصد افزایش یافت؛ سهم بالای مسکن در هزینه‌ها
در سال ۱۴۰۲ بحران مسکن به ابعاد جدیدی دچار شد؛ به‌طوری که میلیون‌ها خانواده مستأجر نه تنها از بازار خرید ملک و طرح‌های ملی تأمین مسکن حذف شدند، بلکه تعداد زیادی از آن‌ها به دلیل بار سنگین هزینه‌های مسکن به ورطه فقر افتادند.
طبق خبری از تسنیم، بررسی‌های آماری بیانگر آن است که تعداد خانوارهای مستأجر مواجه با فقر در سال ۱۴۰۲ به بالاترین حد تاریخی خود رسیده است. این بحران فراتر از ناتوانی مستأجران برای خرید خانه یا شرکت در طرح‌های ملی مسکن بوده و هر سال بر تعداد کسانی که با فقر مواجه هستند، افزوده می‌شود.
برای تحلیل دقیق‌تر این وضعیت، از یک شاخص مکمل در کنار روش سنتی برای برآورد نرخ فقر استفاده شده است. به‌طوری که بر اساس روش متداول، نرخ فقر خانوارهای مستأجر در سال گذشته حدود ۲۷ درصد، معادل ۱.۳۳ میلیون خانوار برآورد گردیده است. اما روش مکمل که به تأثیر مستقیم هزینه‌های تأمین مسکن توجه دارد، نشان می‌دهد ۶۵۲ هزار خانوار دیگر به علت هزینه زیاد مسکن به زیر خط فقر رفته‌اند و این امر نرخ فقر مستأجران را به ۴۰ درصد افزایش داده است.
در نتیجه، در مجموع ۱.۹۸ میلیون خانوار، معادل ۷.۶ میلیون نفر از مستأجران کشور درگیر فقر بوده‌اند:
فقر درآمدی: ۶۷ درصد (۱.۳۳ میلیون خانوار) با درآمدی که کمتر از خط فقر است.
فقر ناشی از هزینه مسکن: ۳۳ درصد (۶۵۲ هزار خانوار) که درآمد آن‌ها بالاتر از خط فقر است اما درگیر هزینه‌های مسکن می‌باشند.
آمارها نشان‌دهنده این است که ۸۹ درصد از این خانوارها در پنج دهک کم‌درآمد قرار دارند و نسبت به سال ۱۴۰۱، تعداد مستأجران درگیر فقر ۵ درصد، معادل ۷۹ هزار خانوار، افزایش یافته است. همچنین یافته‌های شاخص مکمل، کمبودهای شاخص استطاعت‌ناپذیری مسکن را در دو زمینه «بازنمایی سوگیرانه» و «همسان‌نمایی» آشکار می‌سازد؛ نکته‌ای که می‌تواند مبنای اصلاح سیاست‌های حوزه مسکن قرار گیرد.
به نقل از تسنیم، در گزارشی از مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است؛
رصد وضعیت فقر را می‌توان بسته به نوع سکونت خانوارها مورد بررسی قرار داد و وضعیت خانوارهایی که هزینه تأمین مسکن در سبد هزینه‌هایشان وجود دارد ــ مستأجران و مالکان دارای وام خرید مسکن ــ به‌طور جداگانه بررسی کرد. این روش این امکان را فراهم می‌کند که وضعیت این گروه‌ها به‌صورت خاصی مورد بررسی قرار گیرد و علاوه بر فقر مطلق، فقر ناشی از هزینه‌های تأمین مسکن نیز ارزیابی گردد و زمینه‌ای برای سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد فراهم آید.
بر اساس روش معمول برآورد نرخ فقر، در سال ۱۴۰۲ نرخ فقر خانوارهای مستأجر ۲۷ درصد (۱٫۳۳ میلیون خانوار) تخمین زده شده است. به‌علاوه، با بهره‌گیری از روش مکمل که خانوارهای درگیر فقر به خاطر هزینه‌های تأمین مسکن (۶۵۲ هزار خانوار) را نیز شناسایی می‌کند، نرخ فقر به ۴۰ درصد ارتقا می‌یابد.
مقایسه نتایج این دو روش برآورد نرخ فقر، در کنار شاخص سهم هزینه مسکن از کل هزینه‌های خانوار، حکایت از وجود مشکلاتی نظیر «بازنمایی سوگیرانه» و «همسان‌نمایی» در وضعیت خانوارهای مستأجر دارد؛ به‌طوری که این شاخص نه تنها برای تحلیل وضعیت خانوارهای مستأجر و مالکان دارای وام مناسب نیست، بلکه در مواردی ممکن است به کج‌فهمی‌های سیاسی منجر شود.
طبق پیش‌بینی‌های استخراج‌شده از هر دو روش، خانوارهای مستأجر درگیر فقر به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱. خانوارهایی که به دلیل ناکافی بودن درآمد، درگیر فقر هستند: ۶۷ درصد (۱٫۳۳ میلیون خانوار که شامل ۵٫۵ میلیون نفر می‌شود).
۲. خانوارهایی که به دلیل هزینه‌های تأمین مسکن، شامل اجاره به همراه هزینه‌های آب، برق و گاز درگیر فقر هستند: ۳۳ درصد (۶۵۲ هزار خانوار که شامل ۲٫۱ میلیون نفر می‌شود).
در سال ۱۴۰۲، تعداد خانوارهای مستأجر درگیر فقر به بالاترین سطح خود در دو دهه گذشته رسیده است؛ هم از نظر شمار خانوارهای مبتلا به فقر، هم از دیدگاه تعداد افراد و هم از منظر نرخ فقر.
در همین سال، سهم خانوارهای مستأجر درگیر فقر در مناطق شهری تقریباً ۹۴ درصد (۱٫۸۷ میلیون خانوار) و سهم مناطق روستایی ۶ درصد (۱۱۳ هزار خانوار) برآورد شده است.
بیشترین تعداد خانوارهای مستأجر مواجه با فقر در سال ۱۴۰۲ به خانوارهای چهار نفره تعلق دارد: ۶۴۹ هزار خانوار (۲٫۶ میلیون نفر). همچنین ۷۲ درصد از خانوارهای مستأجر درگیر فقر مربوط به خانوارهای سه، چهار و پنج نفره هستند (۱٫۴۳ میلیون خانوار معادل ۴٫۵۷ میلیون نفر).
در سال ۱۴۰۲، تعداد بالای خانوارهای مستأجر درگیر فقر به سرپرستانی با سن بین ۳۵ تا ۴۴ سال تعلق دارد: ۶۱۲ هزار خانوار (۲٫۵۵ میلیون نفر). این گروه، بیشترین سهم از کل خانوارهای دارای فقر را شامل می‌شود (۳۱ درصد).
براساس تفکیک خانوارهای درگیر فقر در سال ۱۴۰۲، مشخص شده که ۷۶ درصد از خانوارهای مستأجر درگیر فقر، خانوارهایی هستند که سن سرپرست خانوارشان کمتر از ۵۵ سال است: ۱٫۴۹ میلیون خانوار (۶ میلیون نفر).
در سال ۱۴۰۲، بیشترین تعداد خانوار مستأجر درگیر فقر در استان تهران تخمین زده شده است: ۶۲۰ هزار خانوار با نرخ فقر ۴۳ درصد. کمترین تعداد خانوار نیز در استان چهارمحال و بختیاری برآورد گردیده است: ۴ هزار خانوار با نرخ فقر ۱۴ درصد. همچنین، بالاترین نرخ فقر در استان آذربایجان غربی (۶۲ درصد) و پایین‌ترین نرخ فقر در استان چهارمحال و بختیاری (۱۴ درصد) گزارش شده است.
در سال ۱۴۰۲، بیشترین میزان خانوار مستأجر درگیر فقر درآمدی (۳۹۰ هزار خانوار؛ سهم ۶۳ درصد) و درگیر فقر ناشی از هزینه تأمین مسکن (۲۳۰ هزار خانوار؛ سهم ۳۷ درصد) در استان تهران تعبیه گردیده است.
در این سال، بالاترین سهم از خانوارهای درگیر فقر درآمدی در استان کرمان ذکر شده است؛ به‌گونه‌ای که ۸۹ درصد از خانوارهای مورد مطالعه در این استان (۵۳ هزار خانوار) دچار فقر درآمدی بوده‌اند. همچنین، بالاترین سهم خانوارهای درگیر فقر ناشی از هزینه‌های تأمین مسکن نیز در استان‌های اردبیل و ایلام ثبت شده است.
۲۱۷
