آیا بیت کوین عامل اصلی قطعی برق است؟

طبق گزارش خبرآنلاین و سایتی با نام تابناک، اخیراً در اخبار غیررسمی، اشاره شده که برخی سفارتخانه‌های خارجی در تهران با قبض‌های برق خیره‌کننده‌ای مواجه هستند، که این ارقام به ۲۰۰ میلیارد تومان می‌رسد و برخی آن را به فعالیت‌های استخراج بیت‌کوین در این سفارتخانه‌ها مربوط می‌دانند.

 بر اساس آمارهای منتشر شده توسط دانشگاه کمبریج، در سال ۲۰۲۱، استخراج بیت‌کوین در سطح جهانی بیش از ۱۲۱ تراوات‌ساعت انرژی مصرف کرد، که این مقدار حتی از کل مصرف برق کشوری نظیر آرژانتین بیشتر است! اما در نظر گرفتن این ارقام در بستر ایران چه معنا و مفهومی دارد؟

برآوردها نشان می‌دهد که ماینرهای مجاز و غیرمجاز در کشورمان در بازه‌ای بین ۷۰۰ تا ۲۰۰۰ مگاوات برق به مصرف می‌رسانند، در حالی که عدم تعادل در تولید برق کشور در اوج تابستان سال ۱۴۰۴ به ۲۰،۰۰۰ تا ۲۷،۰۰۰ مگاوات خواهد رسید. این به این معنی است که استخراج بیت‌کوین، حتی در بدترین وضعیت، تنها ۵ تا ۱۰ درصد از معضل عدم تعادل را به خود اختصاص می‌دهد.

برای درک بهتر این موضوع، تصور کنید که یک ماینر مدل Antminer S۱۹ Pro با مصرف ۳.۲۵ کیلووات‌ساعت، به صورت شبانه‌روزی فعال باشد. این دستگاه به تنهایی، در یک ماه، حدود ۲،۳۴۰ کیلووات‌ساعت برق مصرف می‌کند که این مقدار معادل مصرف برق یک خانوار متوسط ایرانی در طول یک سال است!

ظرفیت تولید برق در ایران به طور اسمی حدود ۹۲,۰۰۰ مگاوات و ظرفیت واقعی تقریباً ۶۵,۰۰۰ مگاوات برآورد شده است، در حالی که در زمان اوج مصرف، این تقاضا ممکن است از این میزان فراتر رود.

حال تصور کنید که صدها یا حتی هزاران دستگاه مشابه در انبارهای مخفی یا منزل‌ها در حال فعالیت باشند. آیا این میزان مصرف برق به تنهایی می‌تواند شبکه برق ایران را تحت فشار قرار دهد؟ پاسخ این سوال منفی است.

 عوامل یزرگ‌تری مانند فرسودگی زیرساخت‌ها، تلفات ۶،۰۰۰ مگاواتی در شبکه توزیع، و کمبود سوخت در نیروگاه‌ها موثرترین نقش را در این زمینه ایفا می‌کنند.

در عوض، سود کلان به جیب چه کسانی می‌رود؟ استخراج بیت‌کوین در ایران به دلیل هزینه پایین برق، برای ماینرها به‌عنوان بهشتی محسوب می‌شود. با تعرفه برق ۲۷۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت، ایران به عنوان دارنده ارزان‌ترین برق در جهان شناخته می‌شود.

برای مثال، اگر هزینه استخراج یک بیت‌کوین با مصرف ۱۴۳ مگاوات‌ساعت برآورد شود (رقمی به مراتب واقعی‌تر از ادعای ۱،۰۰۰ مگاوات‌ساعت)، مبلغ برق مصرفی آن با تعرفه صنعتی (تقریباً ۲،۵۳۰ تومان به ازای کیلووات‌ساعت) نزدیک به ۳۶۱ میلیون تومان خواهد بود. در مقابل و با احتساب قیمت بیت‌کوین ۶۰،۰۰۰ دلار (تقریباً معادل ۳.۰۸ میلیارد تومان بر اساس نرخ دلار ۵۱،۳۵۰ تومان)، سود خام حدود ۲.۷ میلیارد تومان است. این موضوع به این معناست که بازگشت سرمایه برای یک دستگاه پیشرفته نظیر Antminer S۱۹ XP در کمتر از ۱۲ ماه امکان‌پذیر است نه دو سال که در متن اولیه ذکر شده بود.

اما آیا این سود کلان تنها به عده‌ای خاص می‌رسد؟ گزار‌ش‌ها نشان می‌دهند که برندگان اصلی این داستان مزارع بزرگ ماینینگ هستند… در حالی‌که افراد ساده‌لوح در گوشه‌های مختلف ایران با ماینرهای خانگی در انتظار ثروت هستند، این مزارع بزرگ هستند که با دسترسی به برق یارانه‌ای، بخش عمده‌ای از این سود را به خود اختصاص می‌دهند.

 مطالعات جهانی نشان می‌دهد که استخراج بیت‌کوین می‌تواند به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند. به عنوان مثال، در سوئد، شرکتی به نام Genesis Digital Assets یک مرکز ماینینگ با ۱،۹۰۰ دستگاه راه‌اندازی کرده که با استفاده از انرژی تجدیدپذیر فعالیت می‌کند. به همین ترتیب در ایران، انجمن بلاکچین پیشنهاد می‌کند که ماینرها بجای استفاده از برق شبکه، نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی تأسیس کنند. این اقدام می‌تواند نه تنها فشار بر شبکه برق را کاهش دهد، بلکه شغل ایجاد کند و درآمد ارزی به کشور بیاورد.

در عین حال، برخوردهای شدید مثل قطع برق ماینرهای مجاز در تابستان ۱۴۰۴ یا جریمه‌های سنگین برای استخراج‌کنندگان غیرمجاز، بدون ارایه راهکارهای جایگزین، فرصت‌های اقتصادی را نابود کرده است. اقداماتی مانند تعرفه‌های پلکانی، استفاده از تایمرهای هوشمند برای ماینینگ در ساعات پیک مصرف، و تشویق استفاده از انرژی‌های سبز می‌تواند جریان این صنعت را به تعادل برساند.

 در نهایت، حقیقت پشت خاموشی‌های ایران نتیجه‌ی ترکیبی از زیرساخت‌های خراب، مدیریت ناکارآمد، و مصرف غیرمعقول است. اگرچه بیت‌کوین و ماینینگ بخشی از این معضل هستند، اما آنها مقصر اصلی نیستند. با سیاست‌گذاری صحیح، این صنعت می‌تواند به جای یک تهدید، به فرصتی بزرگ تبدیل شود.

23302