تخریب گنبد امامزاده شاه حمزه در قم: دلایل و جزئیات آن

در شامگاه یکشنبه چهارم خرداد ماه ١۴٠۴، ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان‌دهنده آسیب‌دیدگی گنبد بقعه‌ی امامزاده حمزه (معروف به شاه حمزه) در قم بود. در توضیحات این ویدئو اشاره شده بود که این آسیب ناشی از برخورد صاعقه به این گنبد اتفاق افتاده است.

بر اساس گزارشی از ایسنا، مهدی صمدی، معاون میراث فرهنگی استان قم، درباره این واقعه گفت: در حدود ساعت هشت‌ونیم شب گذشته، پس از اقامه نماز مغرب و عشا، خبر وقوع این حادثه به دست ما رسید. به علت تاریکی و شرایط نامساعد جوی، همان شب امکان ارزیابی میدانی نبود. اما تیم‌های آتش‌نشانی به منطقه اعزام شده و محل را ایمن‌سازی کردند. در صبح روز بعد (یکشنبه ۴ خردادماه)، یک تیم فنی از کارشناسان اداره‌کل میراث فرهنگی استان قم به همراه همکاران اداره‌کل اوقاف و امور خیریه به محل حادثه مراجعه کردند و بررسی‌های اولیه نیز به انجام رسید.

وی ادامه داد: از اقداماتی که به طور فوری در دستور کار قرار گرفت، نصب داربست برای ارزیابی دقیق وضعیت گنبد بود. در این راستا، نامه‌ای به مدیرکل اوقاف قم ارسال شد. به موجب قانون حمایت از بناها و بافت‌های تاریخی، بهره‌برداری از این مکان‌های متبرکه بر عهده نهاد اجرایی مربوطه است و هزینه‌های مرمت نیز بر عهده همان دستگاه خواهد بود. ما نیز به‌عنوان نهاد ناظر و فنی، مسئولیت مراقبت از روند مرمت اضطراری و استحکام‌بخشی این گنبد را بر عهده داریم.

معاون میراث فرهنگی قم تصریح کرد: لازم است توجه شود که برای تعیین قطعی علت حادثه و برآورد هزینه‌های مرمت، باید داربست نصب شده و به پوش دوم گنبد و دهلیز داخلی آن دسترسی پیدا کنیم تا بتوانیم ارزیابی دقیقی از آسیب‌ها داشته باشیم.

صمدی با تاکید بر انجام سریع اقدامات اولیه و اضطراری، بیان کرد که امروز در ساعت هفت صبح، تیم کارشناسی در محل حضور یافت و برنامه‌ریزی انجام شد. در پاسخ به این پرسش که آیا بر اثر صاعقه این آسیب به وجود آمده است، گفت: در بیش از ٢٢ سال خدمتم، کمتر شاهد چنین آسیبی به یک بنای تاریخی توسط صاعقه بوده‌ام. اما با مشاهده فیلم‌هایی که از این رویداد منتشر شده، یاد صحنه‌هایی از برخورد صاعقه با بناهای سنگی در ایتالیا افتادم که مشابه این حادثه بودند. به همین دلیل، می‌توان با احتمال قوی گفت که علت این آسیب، برخورد صاعقه بوده است. به‌ویژه که طبق گفته‌های خادمین و افراد حاضر در محل، این واقعه بلافاصله پس از اصابت صاعقه به وقوع پیوسته است. گزارش دیگری نیز در این زمینه وجود ندارد.

معاون میراث فرهنگی قم اعلام کرد: بنای امامزاده شاه حمزه قدمتی در حدود هفت یا هشت قرن دارد و پیش از این نیز مرمت‌هایی بر روی آن صورت گرفته است. این بنا هرگز رها نشده و در نگهداری آن تلاش‌هایی صورت گرفته است. با این وجود، تخریب گنبد در همان شب و ساعتی که صاعقه به وقوع پیوست، بی‌دلیل نیست و احتمالاً منشأ اصلی آسیب همین حادثه بوده است. در حال حاضر اولویت ما، انجام اقدامات نجات‌بخشی و رفع خطر از این اثر تاریخی ارزشمند است. برای ادامه کار، لازم است به بررسی جنبه‌های سازه‌ای بنا بپردازیم تا مشخص گردد ساختار اصلی تا چه اندازه آسیب دیده است. تا این لحظه، آسیب‌های مشاهده شده بیشتر در ظاهر کاشی‌ها دیده می‌شود، اما برای نظر قطعی در مورد شدت آسیب‌های سازه‌ای، باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود. با این حال، اقدامات فوری برای حفظ بنا در حال صورت گرفتن است و جزئیات آن کاملاً مشخص است.

صمدی افزود: به‌ویژه بناهای تاریخی با قدمت بالا به طور طبیعی دچار فرسایش می‌شوند و نیازمند تعمیر و نگهداری منظم هستند، اما اعتبارات ما به‌عنوان متولی این موارد، محدود است. بنابراین ما ناچار به جلب مشارکت مردمی، سرمایه‌گذاران، متصرفان، بهره‌برداران قانونی و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی هستیم. صرف ثبت یک بنا به‌عنوان اثر تاریخی کافی نیست. اگر به‌عنوان مدیر، برای امسال فقط دو میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شود، با وجود بیش از ٢٠٠ تا ٣٠٠ اثر در معرض خطر، نمی‌توانیم بدون مشارکت جامعه و نهادها، به تمامی آنها رسیدگی کنیم. ما باید از ظرفیت‌های بخش غیردولتی، NGO ها و همچنین فرهنگ‌سازی در میان ذینفعان استفاده کنیم. ما خدمات فنی و نظارتی خود را ارائه می‌دهیم، اما ضروری است که مالک یا بهره‌بردار نیز در فرایند مرمت نقش ایفا کند. در کنار بهسازی، پایش و بررسی مداوم سازه، وضعیت سقف و تمامی جزئیات نگهداری باید به‌طور مستمر مورد پیگیری قرار گیرد تا از تخریب بیشتر جلوگیری شود.

۲۲۳۲۱۷