تحلیل دو دهه تغییر و تحول بورس/ مسیر رشد چشمگیر تا اصلاحاتی بی سابقه

بورس تهران از زمان آغاز فعالیت خود و تعریف شاخص کل در شهریور ۱۳۶۹، تحولات قابل توجهی را پشت سر گذاشته است که هر یک به نوعی به عنوان نقطه عطفی در دوره های مختلف بازار سرمایه ایران مطرح می شوند.

بنابر اطلاعات مهر، پس از این مرحله اصلاح و بازگشت به تعادل، بورس تهران دوباره به فاز صعودی خود بازگشت. در این دور، شاخص در کمتر از پنج سال، توانست ۵۴۳ درصد رشد داشته باشد و به عدد ۱۳۸۸۲ واحد برسد. این رشد در سه فاز مختلف محقق شد. در فاز کم ریسک، که به مدت ۴۰ ماه ادامه داشت، بازار شاهد افزایش ۲۷۴ درصدی بود، و در فاز متوسط که ۶ ماه به طول انجامید، رشد ۳۵ درصدی همراه با افزایش نسبی ریسک را ثبت کرد. نهایتاً در فاز پرریسک که ۷ ماه به طول انجامید، بازار رحجان بیشتری یافته و رشد ۲۷ درصدی را تجربه کرد و به قله ۱۳۸۸۲ واحدی در ۱۴ مرداد ۱۳۸۳ دست یافت. به همین دلیل، اکنون به بررسی آخرین فصل این دوره بورسی می پردازیم.

فصل افول شاخص پس از یک بهار ۱۴ ساله: چگونه بازده ۱۳۷۸۲ درصدی شاخص کل به دوره رکود ختم شد؟

همان طور که اشاره شد، شاخص کل بورس تهران پس از تعریف آن با عدد پایه ۱۰۰ واحدی در ابتدای شهریور ماه ۱۳۶۹، در مدت ۱۶۷.۵ ماهه (بیش از ۱۳ سال و ۱۱ ماه) به تراز ۱۳۸۸۲ واحدی در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۸۳ رسید. این صعود ۵۰۹۶ روزه، نشان دهنده ی بازدهی فوق العاده ۱۳۷۸۲ درصدی و متوسط رشد سالانه بیش از ۴۲ درصد بوده است؛ اما بعد از این دوره درخشان، بازار به یکی از طولانی ترین و طاقت فرساترین دوره های رکودی و اصلاحی خود وارد شد.

نمودار زیر تغییرات ماهانه شاخص کل را از اوج ۱۳۸۸۲ واحدی در مرداد ۱۳۸۳ تا کف ۷۹۴۹ واحدی در فروردین ماه ۱۳۸۸ و نهایتاً دوباره قله ۱۳۸۹۴ واحدی در فروردین ۱۳۸۹ نشان می دهد.

چهار سال و نیم فرسایش با کاهش ۴۲ درصدی شاخص کل

پس از دستیابی شاخص کل به رکورد تاریخی خود در مرداد ۱۳۸۳، بورس تهران به یک دوره اصلاحی طولانی مدت وارد شد که فرایندی بیش از ۴.۵ سال (۱۶۹۹ روز) به طول انجامید. در این برهه، شاخص کل با افتی بیش از ۴۲ درصد از تراز ۱۳۸۸۲ واحد در ۱۴ مرداد ۱۳۸۳ به ۷۹۴۹ واحد در ۹ فروردین ۱۳۸۸ کاهش یافت. این رکود ۵۶ ماهه به یاد بسیاری از سرمایه گذاران «زمستان بازار سرمایه» نام گذاری شده است.

یک رونق موقتی، سپس کاهش دوباره

اگرچه بین این دوره رکودی، از مرداد ۱۳۸۶ تا تیر ۱۳۸۷ بازار شاهد جهش کوتاه مدتی بود، اما در این سال شاهد رشدی حدود ۲۷ درصدی نیز بود. اما این رونق ماندگاری نداشت و از تیر ۱۳۸۷ روند نزولی دیگری آغاز شد که منجر به ثبت افتی بیش از ۳۱ درصد گردید.

بازپس گیری قله تاریخی پس از ۲۰۷۹ روز

در نهایت، در تاریخ ۹ فروردین ۱۳۸۸، بورس تهران به فاز بازگشت وارد شد. در این سال (۳۸۱ روز)، شاخص کل با رشدی ۷۵ درصدی توانست در ۲۴ فروردین ۱۳۸۹ نه تنها به سقف قبلی خود بازگردد، بلکه با عبور از سطح ۱۳۸۸۲ واحد، به رکورد جدید ۱۳۸۹۴ واحدی برسد. این بازگشت به تحرک بازار پایان داده و ۲۰۷۹ روز انتظار (بیش از ۵ سال و ۸ ماه) برای بازپس گیری قله تاریخی قبلی (از مرداد ۱۳۸۳ تا فروردین ۱۳۸۹) را به پایان رساند.

آغاز دورانی نوین پس از ۷۱۷۴ روز

با خاتمه این دوره ۲۰ ساله (۱۹ سال و ۸ ماه) از ابتدای شهریور ۱۳۶۹ تا فروردین ۱۳۸۹، صعود دوباره شاخص کل در سال ۱۳۸۹ آغازگر فصل جدیدی در بازار سرمایه بود که بسیاری از فعالین آن را به عنوان نقطه شروع رونق های بعدی توصیف می کنند. این دوره با ویژگی های متمایزی نسبت به دوره های قبلی همراه بود: افزایش تنوع ابزارهای مالی، گسترش بازار بدهی و تغییر در ترکیب بازیگران بورس که در گزارشات آتی به تحلیل و بررسی آن خواهیم پرداخت.

در نهایت، مهمترین درس هایی که از این دوران پر نوسان و آموزنده می توان گرفت، نقش اساسی مدیریت ریسک، تحلیل چرخه های زمانی بازار و اهمیت صبر سرمایه گذاران بلندمدت در گذر از مراحل رکودی است.

223229