کرسنت سوزان توسعه و آینده ایران را به آتش کشاندند!

بالاخره یک طرف خیانت کرده است! کسی که قرارداد را منعقد کرده و یا کسی که در اجرای آن سنگ اندازی و شاید کینه توزی سیاسی داشته است! آنجه مسلم است ضرورت محاکمه عادلانه و علنی است.

آنچه مسلم است زنگنه خواهان باز شدن موضوع برای افکار عمومی در مناظره است و جلیلی از آن فراری است و با کلیشه جای متهم در دادگاه است از آن طفره می رود.

باز آنچه مسلم است و بارها در پرونده های حقوقی خود بعنوان کارشناس رسمی دادگستری داشته ام این بوده است که خسارت بار بودن قرارداد مطلقا نمی تواند مانع از اجرای آن باشد مخصوصا اگر غرامت سنگین در میان باشد.

« در سال ۱۳۸۱ و در دولت سید محمد خاتمی قرار دادی بین شرکت کرسنت پترولیوم و شرکت ملی نفت ایران برای سرمایه‌گذاری و انتقال گاز ترش ایران به امارات در بازه زمانی 2005 تا 2030 منعقد گردید که بر اساس آن  ایران در  ابتدا از میدان نفتی سلمان  که  ۷۰ درصد مخزن این میدان در ایران و ۳۰ درصد آن در آب‌های امارات است در مرحله نخست، روزانه ۲۵۰ میلیون فوت مکعب و در مرحله دوم، ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز از میدان نفتی – گازی سلمان ایران به شرکت کرسنت فروخته شود. (معادل سالانه 127 میلیون دلار در 7 سال نخست) قرارداد تبصره‌ای هم داشت که اگر شرایط میدان اجازه دهد و طرفین هم رضایت داشته باشند، میزان صادرات به روزانه 700 میلیون فوت مکعب هم قابل افزایش بود. قیمت ۱۸ دلار در هر هزار متر مکعب گاز (حدود 0.7 دلار در هر هزار فوت مکعب)، تعیین شده بود و البته پس از 7 سال و شروع 18 سال فاز دوم قرارداد، هم فرمول نرخ گذاری و هم نرخ گاز قابل افزایش بوده است.

در هفت سال ابتدایی قرارداد حدود ۲۹۰ میلیارد فوت مکعب گاز میدان مشترک سلمان در مشعل بیهوده سوزانده شد، در حالی که امارات روزانه ۶۰۰ میلیون فوت مکعب گاز از این میدان مشترک برداشت داشت! 

در سال ۱۳۸۴ احمدی نژاد در بدو ورود به پاستور  بخاطر بی اطلاعی از قوانین بین المللی یا تحریک و تشویق جریان افراطی قرار داد کرسنت را بصورت یکطرفه لغو کرد. بهمن ماه ۱۳۸۴ آنهم در حالیکه در آن زمان سفارت آمریکا در امارات و طیف ابوظبی مخالف اجرای قرارداد استراتژیک کرسنت با شیخ دوبی و شارجه بودند، دولت ایران قرارداد کرسنت را یکطرفه لغو کرد و تمام اعتبار گذشته شرکت نفت بر تعهدات نفتی را زیر سوال برد و ضربه مهلک بر اقتصاد کشور را وارد ساخت.

اما پس از مدتی- به ادعای احمدی نژاد- تصمیم به احیای مجدد آن گرفتند که با مانع تراشی و کارشنکی سعید جلیلی دبیر شورای امنیت ملی وقت موفق نشدند! روزنامه کیهان نمایندگان دولت را که برای مذاکره افزایش قیمت رفته بودند را به رشوه و خیانت متهم کرد و رحیمی و کردان عقب نشستند.

در نتیجه دستیابی به تفاهم با کرسنت در زمان معاونت کردان در وزارت نفت با «حمله شریعتمداری در روزنامه کیهان» و ارسال نامه جلیلی دبیروقت شعام به رئیس‌جمهوری وقت و ابراز این نظر که «شایسته نیست این قرارداد فسادآلود در دولت شما انجام شود» و «ضرری که از محل لغو قرارداد می‌کنیم به یک میلیارد هم نمی‌رسد» به سرانجام نرسید.

احمدی نژاد در ۲۵ اسفند ۱۳۸۸ نامه‌ای با این مضمون به سعید جلیلی نوشت که پرونده کرسنت را خودش حل کند تا به دادگاه نرود. اما سعید جلیلی در پاسخ می‌گوید، این قرارداد به هیچ وجه نباید اجرا شود و اگر هم پرونده دادگاهی شود، به میزان ۸۵۰ میلیون دلار جریمه می‌شویم.

البته توسعه میدان سلمان پس از چندسال تأخیر تا سال 88 تکمیل و میدان آماده صادرات گاز شد. در بخش ایرانی پتروایران به عنوان پیمانکار در کنار فاینانسر، تاسیسات را آماده کردند. از آن‌سو، سکویی که نقطه تحویل گاز ایران به امارات در سکوی مبارک بود به‌علاوه حدود 94 کیلومتر خط لوله، که گاز را به راس الخیمه منتقل می ساخت، توسط اماراتی‌ها اجرا شد. این در حالی بود که به نظر نمی رسد جهل بوده باشد چرا که در سال ۸۹ کرسنت ادعا کرد اگر همین امروز به من گاز دهید، ۴ سال تاخیر کرده‌اید.  پس از ۸۵ تا ۸۹ یعنی برای ۴ سال عدم‌النفع‌های سرمایه‌گذاری‌اش را محاسبه کرده و به عدد حدود 4.9 میلیارد دلار رسیده بود و آن را مطالبه می‌کرد، ولی باز هم جلیلی مخالفت می کرد.

شرکت کرسنت در آمریکا، بریتانیا، امارات متحده عربی، هلند و یونان نیز علیه ایران شکایت کرد که۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، موفق به دریافت یک حکم از دادگاهی در ایالات متحده شدکه به موجب آن، باید مبلغی به ارزش دو میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار از دارایی‌های شرکت ملی نفت ایران در قلمروی ایالات متحده توقیف شود که بر اساس همان حکم اخیرا دو ساختمان گران قیمت شرکت ملی نفت ایران در لندن و آمستردام  مصادره گردید ! البته شرکت کرسنت به یک دادگاه تجاری بین‌المللی  در ژنو نیز برای دریافت ۳۲ میلیارد دلار غرامت دیگر مراجعه کرده که در مرحله بررسی است!

بطور خلاصه دو پرونده اصلی کرسنت 1 (بابت تقویم خسارت و عدم النفع شرکت کرسنت در سال‌های ۲۰۰۵-۲۰۱۴ (4.9 میلیارد دلار خسارت درخواست داده است) و کرسنت 2 (بابت خسارت و عدم النفع شرکت کرسنت در سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۳۰ مطرح است و محور دوم ادعای کرسنت این است که  اگر شرکت ملی نفت ایران نخواهد قرارداد را دنبال کند یعنی آن را لغو کند، این‌جا هم باید 19.5 میلیارد دلار دیگر خسارت به طرف اماراتی بپردازد و این خسارت جدی شده بود، باز هم توجهی نشد. در مهر ماه 1400 با روی کار آمدن دولت رییسی، کشورمان فقط برای بخش اول ادعای غرامت کرسنت 2.4 میلیارد دلار جریمه بدوی شد و همانطور که گفته شد در ژنو  اکنون درخواست غرامت خطرناک 32 میلیارد دلاری روی میز دادگاه وجود دارد و اخیراً دیوان عالی فدرال سوئیس رسیدگی به خواسته ابطال رأی ۳۲ میلیارددلاری داوری شرکت کرسنت پترولیوم علیه شرکت ملی نفت ایران، به جهت ایراد این شرکت ایرانی به صلاحیت (جرح) داوران را غیرقابل‌قبول دانسته است و این رأی بسیار خطرناکی برای ما خواهد بود.

اخیرا هم املاکی از شرکت ملی نفت کشورمان در لندن و روتردام توسط کرسنت پترولیوم مصادره شد و در هلند پس از مزایده به شرکت Heuvel واگذار شد. اخیرا نیز رسانه های مالزیایی از پیگیری این شرکت برای دریافت حکم دادگاه برای مصادره دارایی 2 میلیارد دلاری بابک زنجانی (مربوط به فروش نفت در دوران احمدی نژاد) در بانک FIIB رونمایی کردند.

اما حتما به اینجا ختم نمی شود، کرسنت در حال شناسایی اموال ایران در تمام دنیا برای مصادره کردن آنهاست! احتمالا رقم خسارت و جریمه به 32 میلیارد دلار خواهد رسید و این زیان غیر قابل تصور بر گرده ملت بخاطر توهمات تندروهای نادان ایجاد شد که بدون توجه به عواقب حقوقی و جرایم  با توهم و واژگانی چون (غلط می کنند) و (حقمان را می گیریم) و (ما طلبکاریم نه بدهکار) بر کشور روا داشتند. حدود 2.2 میلیارد دلار بدهی و جریمه دیرکرد قرارداد واردات گاز از ترکمنستان بخاطر تحریم های کمرشکن دوره همین جماعت نبود منابع بر کشور تحمیل کردند. حدود ۲ میلیارد دلار جریمه قراداد صادرات گاز به ترکیه به دلیل کارشکنی آنها و تحریم هایی که کاغذپاره بود!

حدود 1.8 میلیارد دلار خسارت ناتوانی در صادرات گاز به عمان، حدود ۷ میلیارد دلار خسارت عدم اجرای قرارداد صادرات گاز به کویت به دلیل سیاست های دنیا ستیز و تحریم های کاغذپاره ای که کمر ملت ایران را خم نمود. سالانه 7.5 میلیارد دلار خسارت لغو قرارداد خط لوله صلح از پاکستان و هند به دلیلی ناتوانی دولت های مختلف و تحریم‌. خسارت 47 میلیارد دلاری تندروهای موسوم به اصولگرا و انقلابی به کشور با عدم توسعه پارس جنوبی! خسارات نجومی بخاطر توقف روند پالایشگاه سازی در کشور! همه این ها ناشی از تحریم است و خود تحریمی.

نتیجه کلی لغو یکطرفه قرارداد کرسنت و این حجم خیانت های جریان افراط و انحراف چه شد؟ مرگ دهها هزار بیمار بخاطر کمبود دارو  و عدم توان مالی برای درمان ، ورشکستگی  بسیاری از صنایع و بیکاری میلیون ها جوان ایرانی ، مهاجرت نخبگان ، کاهش جمعیت بخاطر عدم توانایی جوانان برای ازدواج و فرزند آوری ، افرایش فساد و فحشاء و تخلفات اجتماعی  ناشی از فقر و بیکاری ،فراهم کردن زمینه غارت بیت المال به بهانه دور زدن تحریم ها،  ایجاد  نارضایتی درمردم و عمیق تر شدن شکاف دولت – ملت !

البته خسارات عدم النفع کشور از محل فروش به جای خود بماند! منهای غرامت، اگر شروع اجرایی قرارداد مطابق تعهد در سال 1385 فرض شود تا سال 1392 ، حدود یک میلیارد دلار عدم النفع داشته ایم. از سال 1392 تا 1403که فاز دوم قرارداد آغاز می شده است بر اساس فرمول پیش بینی شده و البته به صورت متوسط  قیمت نفت طی 11 سال اخیر، بیش از 7 میلیارد دلار بوده است و این یعنی 7 میلیارد دلار خسارت و  عدم النفع مستقیم.

 از آن زمان تا کنون گازی که قرار بود به امارات صادر و میلیاردها دلار عاید کشور شود، اما بدون هیچ سرمایه گذاری و برداشتی در حال سوختن است! اما ماجرا به همین جا ختم نمی شود چرا که ️لغو یکطرفه قرار داد کرسنت، علاوه بر زیان های اقتصادی، خسارات سیاسی قابل توجهی داشته است. زیرا  موجب ایجاد وابستگی امارات به گاز ایران شده که کمترین نتیجه آن عدم همراهی امارت و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس  با کشورهای غربی در وضع تحریم های جدید علیه ایران بود ! لغو یکطرفه قرار داد کرسنت موجب کاهش اعتماد دیگر کشورها به دولت جمهوری اسلامی و کاهش سرمایه گذاری خارجی در ایران  گردید!

 22 سال از ماجرای کرسنت می گذرد و هنوز متهمین محاکمه و مجرمین شناسایی نشدند در حالی که 22 سال است سرمایه ملت ایران در فلرینگ می شود و می سوزد و نه تنها یک ریال عاید ملت ایران نشده بلکه میلیاردها دلار جریمه شده ایم و خسارت و غرامت پرداخته ایم!

قبیله گرایان کرسنت را به نفرین علیه ملت ایران بدل کرده اند و از مناظره ظفره می روند، امیدوارم که قوه قضاییه روزی عاملان را محاکمه کند.

امروز کشور دچار فرسودگی جدی و بحرانی در زیرساخت ها شده است و نظم امور از دست خارج شده است، منهای خسارات اقتصادی قابل توجه، کرسنت باعث شده سرمایه گذاران هیچ اعتماد و اطمینان برای سرمایه گذاری در ایران نداشته باشند. آیا این عجیب نیست که هر وقت پای یک قرارداد خارجی و سرمایه گذاری در کشور مطرح بوده است، عده ای مانع آن شده اند از جمله در کرسنت، که البته عاملان کرسنت روی قاجار را سفید کردند!

مخالفان قرارداد کرسنت، بهانه را در قیمت گاز ترش قرار می دادند و مدعی بودند این گاز را می توانیم خودمان شیرین کنیم! در حالی که بخشی از منابع مربوط به میدان سلمان گازی بود که همراه نفت فلر می‌شد و بخشی نیز گاز داخل میدان بود، ترشی گاز نیز حدود ۳ برابر گاز تولیدی در پارس‌جنوبی بوده است بنابراین گازی پرهزینه برای شیرین سازی بوده است. برخی با ادعای کارشناسی، این گاز ترش و پرهزینه را با قیمت‌های ترکیه مقایسه می‌کردند گاز صادراتی به ترکیه شیرین و هزاران کیلومتر خط انتقال تا کشور مقصد دارد و دلیل دیگر اینکه ترکیه اصلا ذخایر انرژی ندارد و قطعا قیمت گاز صادراتی به این کشور با کشوری مثل امارات و کشورهای حوزه خلیج‌فارس که تقریبا همه نفت و گاز دارند باید متفاوت خواهد بود.

اما نهایتا چه شد، گاز این میدان مشترک با امارات را که آن زمان قرار بود به منطقه شارجه در امارات صادر شود؛ ابوظبی برداشت می‌کند امروز همچنان بخشی از گاز در ایران فلر می‌شود و بخشی از گاز این میدان مشترک را نیز طرف مقابل برداشت می‌کند که در مجموع سالانه 5 میلیارد دلار فلرینگ در کشور وجود دارد که بخش قابل توجهی مربوط به میدان گازی سلمان است.

 اما در خصوص اعای ارزان فروشی، دو موضوع مهم می شود، اول اینکه طبق قراردادهای معمول صادرات گاز منعقد شده بود؛ در آن زمان (2001) قیمت نفت‌خام در حوزه خلیج‌فارس ؛ ۱۸ دلار برای هر بشکه بوده است ضمن اینکه خود کشور امارات  غنی از نفت و گاز دارد، بنابراین قیمت با توجه به شرایط منطقی بوده است، البته پیش‌بینی‌هایی هم برای افزایش قیمت و  تغییر در فرمول و قیمت طی شرایطی توسط طرفین در قرارداد پیش‌بینی شده بود، به عبارت دیگر فرمول و قیمت قابل همزمان تغییر بود که البته این موضوع استثنا بود، زیرا معمولا در قراردادها فقط قیمت قابل تغییر است تغییر فرمول خیلی کمتر در قراردادها گنجانده می‌شود، اتفاقا در این قرارداد نیز پیش‌بینی شده بود.

در جمع بندی مخالفین کرسنت، منهای مخالفین داخلی که با برجام هم مخالف بودند، چه کسانی بودند:

شرکت المبادله ابوظبی تأمین کننده انحصاری کل گاز امارات است که حاکمیت انرژی خود را با این قرارداد و افزایش نفود ایران در امارات را در مخاطره دید و اولین مخالفت ها را آغاز نمود.

دومین مخالف رقیب گازی ایران در صادرات گاز به امارات، یعنی قطر بود. بلافاصله قطر قراردادی با امارات امضا کرد؛ با قیمتی رقابتی و معادل پایین تر نسبت به قیمت گاز در کرسنت.

مخالف اصلی، اسراییل بود که از اتحاد استراتژیک ایران و امارات خشنود نبود، چرا که به قولی در دیپلماسی انرژی گاز اعتماد زاست و پس از جنگ اوکراین، هنوز اروپا نتوانسته وابستگی خود را به روسیه از بین ببرد و عده ای در کشور دانسته و البته برخی شان نادانسته، با ادعای انقلابی گری در زمین اسراییل بازی کردند و آنجاست که باید به مفوم واقعی انقلابی گری به معنای براندازی رجوع گردد.

* کارشناس ارشد دیپلماسی انرژی