گنجینه پنهان گرینلند؛ چرا بزرگ‌ترین جزیره دنیا توجهات را جلب کرده است؟

مواد معدنی حیاتی، موادی هستند که اقتصاد جهانی را سرپا نگه می‌دارند، اما یافتن آن‌ها نیز روزبه‌روز دشوارتر می‌شود. این مواد به‌ویژه برای گذار انرژی پاک اهمیت دارند. کارشناسان تخمین می‌زنند که تقاضا برای منابع معدنی و فلزی و همچنین، تأمین نیازهای فناوری‌های انرژی، ممکن است تا سال ۲۰۴۰ چهار برابر شود. از باتری‌های خودروهای برقی گرفته تا توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی، همگی به مواد معدنی حیاتی نیاز دارند.

درحالی‌که بسیاری از مواد معدنی حیاتی در مکان‌هایی مانند چین و آفریقا استخراج می‌شوند، دلایل متعددی برای بررسی مکان‌های جدید استخراج وجود دارد، دلایلی از جمله مسائل ژئوپلیتیکی، حمل‌ونقل، دسترسی و اقتصادی. آن مریلد، رئیس پایداری و برنامه‌ریزی در دانشگاه آلبورگ دانمارک، اشاره می‌کند که با کاهش ذخایر در مناطق دیگر، «رسوبات شمالگان جذابیت بیشتری می‌یابند.»

بااین‌حال، مشخص نیست که آیا استخراج مواد معدنی در گرینلند از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه هست یا خیر. در این مواقع، اکتشاف وارد عمل می‌شود. سایمون جوویت، مدیر مرکز تحقیقات و زمین‌شناسی اقتصادی رالف جی. رابرتز در دانشگاه نوادا رینو، می‌گوید: «اکتشاف مواد معدنی یکی از چالش‌برانگیزترین و پرخطر‌ترین کارهای مرتبط با استخراج است.» او اشاره می‌کند که از هر ۱۰۰ پروژه‌ی اکتشاف مواد معدنی، ممکن است یکی به معدن تبدیل شود.

حتی اگر تلاش‌ها برای اکتشاف بتوانند توانایی بالقوه‌ی معدن را تشخیص دهد، همچنان ممکن است به‌طور میانگین حدود ۱۰ سال طول بکشد تا مرحله‌ی کشف به تولید برسد، جوویت می‌گوید: «همه‌چیز بستگی به این دارد که کجا هستید، زیرساخت‌ها چگونه‌اند و چه مجوزها و موارد دیگری باید انجام شود تا مطمئن شوید که استخراج به‌صورت مسئولانه انجام می‌شود.»

پردازش و فرآوری مواد معدنی نیز می‌تواند کاری دشوار باشد. برخلاف ماده‌ای مانند طلا که در حالت طبیعی درون سنگ یافت می‌شود، عناصر خاکی کمیاب درون مواد معدنی پیچیده‌ی دیگری قفل شده‌اند. گودناف توضیح می‌دهد: «فرآوری این رسوبات بسیار بسیار دشوار است و گاهی با اورانیوم یا سایر عناصری که ممکن است تمایلی به استخراج آن‌ها نباشد، ارتباط نزدیکی دارند.»

درواقع، اگر ماده‌ای معدنی با مواد معدنی رادیواکتیو مرتبط باشد، ممکن است کار معدن پیش از فرآوری حتی یک گرم متوقف شود. در سال ۲۰۲۱، گرینلند قانونی را تصویب کرد که مقدار اورانیوم موجود در منابع استخراج‌شده را محدود می‌کرد. این اقدام، روند توسعه‌ی یک معدن عناصر خاکی کمیاب در جنوب گرینلند را متوقف ساخت.

پارلمان کنونی گرینلند، نگرانی بومیان درباره‌ی تأثیرات بلندمدت استخراج معادن را بازتاب می‌دهد. سه معدن قدیمی در گرینلند آسیب زیست‌محیطی چشمگیری ایجاد کرده‌اند، به‌ویژه به منابع آبی اطراف جزیره. مریلد توضیح می‌دهد که در استخراج معادن، سنگ‌های زباله‌ی حاصل از فرایند به دو دسته تقسیم می‌شوند: پسماندسنگ و ماسه و لجن باطله. باطله‌ها آلوده‌ترین بقایا هستند، درحالی‌که پسماندسنگ‌ها کمتر آسیب‌زا در نظر گرفته می‌شوند.» به همین دلیل، پسماندسنگ‌ها در امتداد رودخانه‌ها و سواحل تخلیه می‌شوند.

اما پسماندسنگ‌ها خنثی نبودند: در حقیقت، سطح فلزات سنگین در برخی پسماندسنگ‌ها بسیار بالا بوده است. دانشمندان سطوح بالای این فلزات را در همه‌چیز، از عنکبوت‌ها گرفته تا گلسنگ‌ها، ماهی‌ها و نرم‌تنان نزدیک معادن یافتند.

همچنین، دمای سرد و کاهش شوری در اطراف گرینلند، باعث شده است که بازیابی زیست‌محیطی به‌کندی انجام شود و اثرات آن حتی ۵۰ سال بعد نیز همچنان مشاهده شود. مریلد می‌گوید: «آسیب به آب واقعاً به معنای آسیب به کل زنجیره‌ی غذایی گرینلندی‌ها و فرصت آن‌ها برای معیشت مبتنی‌بر ماهیگیری و شکار است.»

تغییرات اقلیمی به‌شدت بر شمالگان تأثیر می‌گذارد، دما در این منطقه تقریباً چهار برابر سریع‌تر از سایر نقاط سیاره افزایش می‌یابد. تخمین‌های جدید نشان می‌دهد که یخسارهای گرینلند در هر ساعت ۳۰ میلیون تن یخ از دست می‌دهند. درحالی‌که عقب‌نشینی یخ درون‌خشکی سنگ‌های مدفون بیشتری را آشکار خواهد کرد، مریلد خاطرنشان می‌کند که ذوب‌شدن یخ، عامل اصلی افزایش علاقه به اکتشاف نیست. به‌هرحال، ذوب یخچال‌ها زمان‌بر است.

گرمایش جهانی در گرینلند تناقضی عجیب ایجاد کرده است. از یک سو، وسعت دریایخ‌های شمالگان در طول پنج دهه‌ی گذشته کاهش یافته است. اقلیم گرم‌تر به معنای تغییر زیست‌بوم‌ها، افزایش سطح آب دریاها و اختلال در جریان‌های اقیانوسی است. از سوی دیگر، به‌معنای بازشدن مسیرهای جدید دریایی در اقیانوس منجمد شمالی است که حمل‌ونقل مواد معدنی حیاتی برای فناوری‌های انرژی سبز را آسان‌تر می‌کند؛ دانشمندان امیدوارند که این امر، روند تغییرات اقلیمی را کندتر کند.

مریلد که در گرینلند بزرگ شده و با پروژه‌های مختلفی همکاری داشته است، می‌گوید درحالی‌که گرینلندی‌ها مخالف فعالیت‌های معدنی نیستند، نگرانی‌هایی نیز دارند. یکی از نگرانی‌ها مربوط به زمین است. در گرینلند، دولت مالک زمین است و آن را به ساکنان واگذار می‌کند. مریلد توضیح می‌دهد: «از این نظر، همه مالک زمین هستند و هیچ‌کس مالک زمین نیست.» درنتیجه، محوطه‌های معدنی خصوصی و بسته، به‌عنوان ناهنجاری فرهنگی به‌شمار می‌آیند، بنابراین صدور مجوزها یا محدودیت‌های دسترسی باید با دقت مدیریت شود.

مریلد می‌گوید برای همکاری با شرکت‌های بین‌المللی و جلوگیری از اشتباهات، گرینلندی‌ها باید از ابتدا تا انتها در جریان فرایند معدنی قرار گیرند: «مردم [استخراج معادن] را فرصت می‌بینند، اما دوست دارند در توسعه شرکت داشته باشند، مالکیت مشترک داشته باشند و در برنامه‌ریزی پروژه‌ها نیز مشارکت کنند.»

با وجود تمام چالش‌ها، گرینلند همچنان در کانون توجه جهان قرار دارد. آیا گرینلند قرار است به غرب وحشی دیگری تبدیل شود؟ مته فردریکسن، نخست‌وزیر دانمارک، می‌گوید این امر به مردم گرینلند بستگی دارد. اما علاقه‌ی بین‌المللی به جزیره‌ی آن‌ها، به این زودی‌ها از بین نخواهد رفت. گرینلند با تاریخ زمین‌شناختی کهن و منابع ارزشمند، همچنان الهام‌بخش داستان‌هایی تازه در جهان نوین خواهد بود.